پیشگیری و درمان طاعون

چگونگی پیشگیری و درمان طاعون

طاعون بيماري اندميک بسياري از كشورهاست كه مي تواند بالقوه اپيدميك شود که گوسفند را هم مبتلا می کند. یک بیماری ویروسی و یک بیماری شدید با واگیری و انتشار سریع است که عمدتا گوسفند را هم مبتلا می کند که بیشتر مربوط به مبحث این مقاله است. این بیماری توسط برخی جوندگان وحشی مثل کک، موش صحرایی، خرگوش،گربه خانگی، موش، موش خرما، سنجاب زمینی و سنجای صخره ای منتقل می شود. مثلا وقتی ککی به طاعون آلوده میشود این بیماری به خصوص در معده وغدد پیازی تکثیر می شود وباعث انسداد نسبی یا کامل غده میشود، دراین صورت کک آلوده و گرسنه میشود و سپس میل زیادی به خونخواری دارد وچون میزبانش مرده میزبان جدید پیدا می کند مثل انسان یا موش. اگر موش در محیط نباشد میزبان زنده ای دیگر می رود و طاعون ایجاد میکند!

 

در گوسفند ترشحات چشم، بيني و دهان، مدفوع آبكي از علائم بروز بیماری طاعون می باشد. هنگام سرفه و عطسه ريزقطره هاي عفوني در هوا منتشر مي شود. اين ريزقطره ها توسط ساير دامها استنشاق مي شود و منجر به آلودگي آنها مي شود. هرچند تماس بين دامها مهمترين راه انتقال بيماري مي باشد اما گمان مي رود ترشحات و تراوشات عفوني آبشخورها،آخورها و بستر را آلوده ساخته آنها را به منبع آلودگي تبديل مي نمايد ولي ويروس اين بيماري براي مدت طولاني خارج از بدن ميزبان زنده نمي ماند. در ميادين دام كه دامها از نقاط مختلف براي فروش آورده مي شوند تماس نزديك بين دامها خطر انتقال و انتشار بيماري را افزايش مي دهد. در مراكز پرواربندي با سيستم متراكم نيز احتمال انتقال بيماري بيشتر است.

طاعون در گذشته درمان نداشت و این باعث ایجاد وضعیتی مرگبار میشد، معمولا بیماری پاندمیک بود (یعنی از یک نقطه شروع می شد، یک دور میزد و تمام می شد! ) و معمولا میلیونها انسان را از بین میبرد. آخرین پاندمی مربوط به سال 1915 میلادی است و چون آن موقع درمان نداشت موقعیت خاصی در نگاه به زندگی ایجاد میکرد. حتی رمانی هم در این موضوع نوشته شد.

از علایم بروز طاعون در گذشته کشته شدن موش ها در بندرگاهها بود. راه انتقال این بیماری اینگونه بود که کک پس از ایجاد دما و تب بالای میزبان و سپس مرگ میزبان، بدنش را ترک می کرد. وقتی موش ها مردند وکک ها میزبان خود را از دست می دادند و سپس به انسان حمله میکردند.

كنترل این بیماری در گوسفند با جابجايي دام (قرنطينه) و همچنین  با استفاده از واكسيناسيون حلقه اي و ايمن سازي پيشگيرانه در جمعيتهاي پرخطر و يا در موارد خاص معدوم سازي تمامي گله آلوده و پرداخت غرامت به دامداران مي باشد. واكسيناسيون دامها با واكسن همولوگ به مدت سه سال، آن ها را در برابر این بیماری ایمن می کند. و برای گوسفند درمان خاصي برای طاعون وجود ندارد ولي جهت جلوگيري از عفونتهاي ثانويه و تلفات از آنتي بيوتيك ها و استفاده از ويتامين  AD3Eو داروهاي ضد التهاب مي تواند مفيد باشد.

درمان بیماری کپلک گوسفندان

درمان بیماری کپلک گوسفند

بیماری کپلک به فراوانی در حیوانات علف خوار گاو و گوسفند و به ندرت در انسان ها مشاهده می شود. این بیماری در سال 67-68 در شمال کشور شیوع پیدا کرد که در جهان از نظر تعداد بی سابقه بود.

کپلک یکی از بیماری های مهم انگلی و مشترک بین انسان و حیوان است که انگل آن کرمی پهن و برگی شکل می باشد که طول آن بین 3 تا 7 سانتی متر در گونه های مختلف متفاوت می باشد. نام علمی آن انگل فاسیولا می باشد. در انسان 4 تا 6 سال و در گوسفند تا 13 سال عمر دارد.

این بیماری از سال 1980 افزایش پیدا کرده است. در مناطق به خصوصی از جهان مانند بولیوی، اکوادور، مصر و پرو شیوع بالایی داشته است. شمال ایران و قسمت هایی از چین میزان این عفونت انقدر بالا بوده که آن را به یک مساله مهم و بهداشتی منطقه تبدیل کرده است. شیوع بیماری کپلک گوسفند در استان گیلان در سال 1367 اتفاق افتاد که گسترده ترین اپیدمی در جهان بود. بیماری در دی ماه آن سال شروع شده بود و 18 ماه به طول انجامید. شایع ترین میزبان اصلی حیوانات مانند گاو و گوسفند بودند.

  • علائم بیماری کپلک گوسفند

شامل کم خونی، ضعف، تب، افزایش ترشح بزاق، کسلی، سختی تنفسی و له له زدن است. حیوان در ابتدا ترشح شفاف از بینی دارد اما بعداً ترشحات موکوسی چرکی شده و بصورت یک کبره خشک در اطراف سوراخ های بینی جمع می شوند. پوزه، لب ها و گوش ها پرخون بوده و لب ها و زبان متورم هستند. لنگیدن نیز شایع است و در صورت پیاده روی حیوان سم ها ممکن است کنده شوند.

  • روش های پیشگیری و درمان کپلک گوسفند

برای پیشگیری:

– کنترل حشرات در محدود کردن انتشار این بیماری بسیار مهم است.

– انتقال گوسفندان به آغل در عصر درصد ابتلا به این بیماری را کاهش می دهد.

– ريشه كني انگل از طريق درمان عمومي آنها.

– مبارزه با حلزونهاي ميزبان واسط

برای درمان:

– داروی ضد کپلک تری کلابندازول علیه این انگل مؤثر است

– دی هیدروامتین عضلانی نیز مؤثر است.

آشنایی با هیپوترمی گوساله

آشنایی با هیپوترمی گوساله

هیپوترمی شدن گوساله ها بیشتر ناشی از سرد شدن هوا بوده و اغلب در فصول سرد سال دیده میشود. این مشکل زمانی در گوساله ها بروز میکند که دمای محیط به کمتر از دمای نرمال برای حیات گوساله ها برسد. کمتری دمای محیطی لازم برای زندگی گوساله دمایی در حدود ۱۵٫۵ درجه سانتی گراد است و در شرایطی که دمای محیط پایین تر از این دما برود (به دلیل سرمای زیاد- باد- یخ و برف- طوفان) امکان بروز هیپوترمی در گوساله ها وجود دارد.

آشنایی با هیپوترمی گوساله

 انواع هیپوترمی در گوساله

  1. هیپو ترمی اکسپوژر

در این حالت کاهش دمای بدن در گوساله، به صورت تدریجی اتفاق می افتد. هیپو ترمی اکسپوژر در سنین مختلف گاوها دیده میشود اما امکان بروز آن برای جوان تر ها، مسن تر ها و دامهای لاغر محتمل تر است.

  1. هیپوترمی حاد یا ایمرژن

در این نوع هیپوترمی دمای بدن یکباره افت کرده و تمامی پوشش بدن گوساله پر از آب میشود.

انواع هیپوترمی از نظر دامنه دمای بدن گوساله:

  • هیپو ترمی ملایم

در این حالت دمای بدن گوساله به ۳۰ تا ۳۱ درجه کاهش می یابد.

  • هیپو ترمی شدید

در این نوع هیپوترمی دمای بدن گوساله بسیار کاهش یافته و به ۲۱ تا ۲۹ درجه سانتی گراد کاهش می یابد.

علایم هیپو ترمی

  • یخ زدن انتهای گوشها و سرپستانکها
  • بی حالی و سستی
  • کاهش سرعت ضربان قلب و تنفس
  • کاهش فشار خون
  • اقدامات لازم برای گوساله‌های هیپوترمی– خشک کردن گوساله‌ها بلافاصله پس از تولد در هوای سرد- خوراندن آغوز گرم فورا پس از تولد توسط لوله مری یا شیلنگ مری

    – خوراندن شیر گرم به آنها

    – پوشاندن جلیقه‌های مخصوص

    – قراردادن آنها در بکس‌های گرم کننده به مدت محدود

    – اضافه کردن 40 سی سی اتانول 20% به آب آشامیدنی آنها که دمای آن 100 درجه فارنهایت یا 38 درجه سانتی گراد بوده حتما این محلول روزی دو بار درنچ گردد.

    در بحث تغذیه توجه ویژه به انرژی اضافی معطوف گردد و همچنین فراهم کردن پروتئین و ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز نبایستی از نظر دور گردد. می‌توانید مقدار شیر مصرفی گوساله‌ها را به 12 تا 15% وزن بدن آنها برسانید یا اینکه وعده‌های شیر دادن را افزایش دهید. اگر از شیر خشک استفاده می‌کنید حتما شیر خشکی باشد که چربی آن بالا باشد و آن را با غلظت بیشتر در نظر بگیرید (آب کمتری به آن اضافه نمایید). بستری خشک با ضخامت بیشتر برای گوساله‌ها فراهم نمایید و آنها را از کوران هوا دور نگه دارید. مرتباً آنها را زیر نظر داشته باشید و به قرمز شدن پوزه‌هایشان توجه داشته باشید. هیپوترمی در گوساله‌ها معمولا در فصول سرد سال اتفاق می‌افتد. زمانی هیپوترمی مسئله ساز است که دمای محیطی نزدیک یا کمتر از حداقل دمای حیاتی گوساله‌ها باشد.

    حداقل دمای حیاتی گوساله‌ها 60 درجه فارنهایت یا 15/5 درجه سانتی گراد می‌باشد و در کمتر از این دما چنانچه شرایطی محیطی بد باشد (سرمای زیاد، باد، یخ و برف، طوفان) می‌تواند منجر به هیپو ترمی‌در گوساله‌ها گردد.

 

دلایل غذا نخوردن دامها

دلایل کم شدن میل دام به غذا

  • درصد ماده خشک جیره غذایی کمتر از حد استاندارد (کمتر از ۵۰ درصد) است. در واقع هم خشک بودن بیش از حد جیره غذایی و هم وجود آب بیش از حد در جیره غذایی، میل دامها به خوردن غذا را کم میکند.
  • خوراک دامها باید به صورت یکنواخت در آخور ریخته شده باشد. در صورت رعایت نکردن این نکته ممکن است دامهای ضعیفتر گرسنه بمانند.
  • کوچک بودن فضای آخور که موجب ازدحام دام ها در محل خوراک دهی میشود.
  • ممکن است میزان فیبر موجود در جیره غذایی دام بیش از حد استاندارد باشد.
  • کم بودن نمک در جیره غذایی
  • دسترسی سخت به آبشخورها و یا عدم کیفیت آب نیز میتواند موجب کاهش میل دامها برای خوردن غذا شود. یک آبشخور استاندارد باید به گونه ای ساخته شده باشد که حجم کمی از آب در آن جای بگیرد و این آب مرتبا با آب تازه جایگزین شود. این آب تازه از طریق شناگر به درون آبشخور تزریق میشود.
  • فاسد بودن یا کپک زدن خوراک دام
  • استفاده از خوراک های مانده از وعده های قبلی برای تغذیه دامها (مواد غذایی اغلب بوی ناخوشانیدی به خود میگیرند).
  • بی کیفیت بودن علوفه های دامی مانند یونجه، کاه و سیلو
  • عدم تهویه مناسب در محل خوراک دهی
  • استرس گرمایی نیز میتواند بر کاهش میل دامها به خوردن غذا اثر گذار باشد. این مساله در کشورهایی با هوای گرم و خشک مانند کشور ما بسیار محتمل است. در دامداری های قدیمی که ارتفاع سقف کمتر از 4 متر باشد احتمال استرس گرمایی بیشتر است.
  • وجود بیش از حد منابع پروتئینی عبوری (مانند پودر ضایعات طیور و ماهی) در جیره دام نیز میتواند بر کاهش اشتهای دامها موثر باشد.
  • در صورتی که بی اشتهایی بیش از 24 ساعت طول کشید حتما حیوان خود را به کلینیک دامپزشکی ببرید تا توسط دکتر دامپزشک معاینه شود، باید عامل بی اشتهای مشخص شود تا دامپزشک بتواند درمانهای لازم را جهت برطرف کردن عامل بیماری انجام دهد. دادن غذای مورد علاقه حیوان موجب تحریک اشتها می شود. صاحبان حیوان باید برنامه غذا منظم و در ساعت خاص را برای حیوان خود اجرا نمایند تا از وجود بی اشتهایی در حیوان خود اطلاع یابد.

مزایای زود از شیرگیری گوسفند و بز

 

در حال حاضر در بیشـتر نقاط کشـور، سـن از شـیرگیری، سـه ماه به بالا اسـت.

در حالیکه ایـن سـن می توانـد دو مـاه کاهـش یابـد.

مزایای زود از شیرگیری گوسفند و بز

آماده شـدن سـریعتر میـش و ماده بز برای آبسـتنی بعدی و درنتیجـه کاهش فاصله دو زایـش و امـکان اجرای برنامه های تولیدمثل مانند سـه زایش دردوسـال؛
همچنین در سـن یـک الـی دوماهگـی در بـره و بزغالـه، ضریب تبدیـل غذا به وزن زنده نسـبت به شـیر بهتر اسـت. پس مناسـب اسـت به جـای اینکه خـوراک به مادر داده شـود تـا تبدیل به شـیر شـده و سـپس به مصرف نوزاد برسـد، مسـتقیما به بره و بزغاله داده شـود. بدین ترتیب ضمن استفاده کارآمدتر از خوراک ، فشار متابولیکی کمتری به مادر وارد شده و آمادگی بهتری برای آبستنی بعدی پیدا میکند و در نژادهای شیری، شیر بیشتری برای فروش وجود خواهد داشت.

مزایای زود از شیرگیری گوسفند و بز:

  • آمادگی سریع تر بز ماده و میش برای آبستنی بعدی

زود از شیر گرفتن بره ها و بزغاله ها به میش ها و بزهای ماده کمک می کند که برای آبستنی مجدد زودتر آماده شوند و در نتیجه فاصله زمانی بین دو زایش کاهش می یابد.

مزایای زود از شیرگیری گوسفند و بز

  • تاثیر زود از شیرگیری بر افزایش وزن بزغاله و بره

میزان تبدیل غذا به وزن زنده برها و بزغاله ها در سن ۱ تا ۲ ماهگی بیشتر از میزان تبدیل شیر به وزن زنده آنهاست بنابراین توصیه می شود به جای افزایش خوراک مادر این تغذیه مستقیما به بره و بزغاله داده شود تا سریعتر رشد کنند.

افزایش وزن بیشتر بزغاله و بره

افزایش وزن بره و بزغاله در این حالت بیشتر از زمانی است که با با افزایش خوراک مادر (و در نتیجه افزایش شیر آن) و تغذیه بیشتر بره و بزغاله ها در پی افزایش وزن آنها باشیم. این کار هم مصرف خوراک را بهینه تر می کند و هم فشار متابولیکی کمتری به مادر وارد می کند. در نتیجه بز ماده و میش برای آبستن بعدی زودتر آماده می شوند.

مزایای زود از شیرگیری گوسفند و بز

  • فروش شیر و سود دهی بیشتر در نژادهای گوسفند و بز شیری

اگر بز ماده و میش مورد نظر از نژادهای شیری بز و گوسفند هستند میتوان بزغاله و بره ها را زودتر از شیر گرفت. در این حالت می توان همچنان به دوشش شیر بز و میش مورد نظر ادامه داد. دوشیدن شیر نسبت به مکیدن طولانی مدت پستان توسط بزه و بزغاله اثرات منفی کمتری دارد. از طرفی این کار از نظر اقتصادی سود دهی بیشتری برای پرورش دهندگان به دنبال خواهد داشت مخصوصا در این دوره زمانی که قیمت شیر بز و گوسفند افزایش چشمگیری داشته است.

عوامل و درمان اسهال گوساله ها

  • اسهال در گوساله ها می تواند به طور جدی مخاطره آمیز بوده و به دلیل تلفات، هزینه های درمان و کاهش رشد از نظر اقتصادی با خسارت های جبران ناپذیر همراه باشد.اسهال گوساله یک بیماری محسوب نمی شود بلکه یک نشانه بالینی از بیماری است که می تواند علل مختلفی داشته باشد. اسهال در حقیقت به دلیل عدم جذب و یا افزایش ترشح مایعات به داخل روده ایجاد می شود.عوامل متعددی در بروز اسهال دخیل اند. نزدیک به 70 % وزن بدن
    گوساله را آب تشکیل می دهد. از دست دادن مایعات بدن از طریق اسهال می تواند دهیدراتاسیون شدید ایجاد کند.
    دهیدراتاسیون و از دست دادن امالح بدن تغییرات شیمیایی دربدن گوساله ایجاد می کند که می تواند باعث بی حالی شدید شود. با وجود اینکه عوامل عفونی ممکن است عامل اولیه آسیب روده ای باشند ولی مرگ عمدتا به دنبال از دست دادن الکترولیت ها، تغییرات شیمیایی در بدن، دهیدرتاسیون، و تغییرات PH نسبت به حالت نرمال رخ می دهد. دانستن عوامل عفونی و غیر عفونی مسبب اسهال بسیار حائز اهمیت می باشد و می تواند به فهم
  • چگونگی کنترل آن کمک کند.
  • عوامل و درمان اسهال گوساله ها

    اسهال به حالتی از بیرون آمدن آب بدن گوساله گفته می شود که حتی ممکن است به مرگ آن منتهی شود. برای اینکه بهتر بتوانید نسبت به درمان اسهال گوساله های عمل کنید ابتدا باید دلایل و عوامل بروز این بیماری را تشخیص دهید و نسبت به رفع آن اقدام کنید. اسهال در گوساله ها می تواند به دلیل مدیریت نادرست تغذیه، شرایط بد آب و هوا یا حتی عوامل عفونی چون ورود باکتری ها و ویروس ها رخ دهد.

    علائم اسهال در گوساله ها

    صرف نظر از عوامل اسهال گوساله ها به شکل آبکی و رنگ زرد، سفید، خاکستری مایل به سبز برخی اوقات مخلوط با خون همراه می شود. در اثر اسهال حیوان دچار هیدراتاسیون، اسیدوز، کاهش حجم ادرار و حتی مرگ می شود.

    عوامل موثر در ایجاد اسهال گوساله ها

    ژنتیک گوساله ها

    برخی گوساله ها نسبت به دیگر نژادها حساس تر هستند از این رو سریعتر مبتلا به اسهال می شوند.

    وضعیت تغذیه گله

    گاوهای آبستن در سه ماهه آخر باید وضعیت تغذیه ای مناسبی داشته باشند. عواملی چون کمبود ویتامین A، E و ریزمغذی ها  می تواند عاملی بر بروز اسهال باشد.

    تاثیر سن گاوهای گله

    گوساله های تازه متولد شده بیشتر در معرض اسهال قرار میگیرند.

    تاثیر افزایش میزان گله

    هرچقدر تعداد گاو و گوساله بیشتر باشد مسلما در معرض بیشتر بیماری اسهال قرار می گیرند.

    شرایط آب و هوایی

    هوای سرد، مرطوب و باد می تواند عاملی بر بروز اسهال شود زیرا با تجمع گاوها و گوساله ها و مدفوع کردن آنها و خوابیدن دام روی مدفوع باعث آلوده شدن پستانهای گاو می شود و تغذیه از این پستان ها عاملی بر بروز بیماری اسهال خواهد بود.

    وضعیت ایمنی گاوهای گله

    حتما باید نسبت به واکسیناسیون گاوهای گله در زمان مناسب اقدام کنید.

    عوامل ایجاد کننده در اسهال گوساله ها

    به طور کلی اسهال در گوساله ها به دلایل عوامل غیر عفونی و عفونی ایجاد می شود.

    عوامل غیر عفونی

    1. عدم خوردن شیر آغوز
    2. مدیریت استرس که می تواند به دلیل حمل و نقل، تراکم بالا، شرایط بد آب و هوایی و .. رخ دهد.

    اگر اسهال به دلیل غیر عفونی رخ دهد نیازی به درمان نیست تنها کافیست نسبت به رفع دلایل ایجاد اسهال اقدام کنید.

    عوامل عفونی

    عوامل عفونی را می توان در ۳ دسته کلی : ۱٫عوامل باکتریایی ۲٫عوامل ویروسی ۳ .عوامل پروتوزایی بررسی نمود.

    مراحل درمان بیماری اسهال گوساله ها

    حدود ۷۵ درصد از بدن گوساله ها را آب تشکیل می دهد بیماری اسهال باعث کاهش آب بدن و از دست دادن املاح می شود. پس بهتر است ابتدا نسبت دهیدراتاسیون بدن گوساله را بدانید و سپس نسبت به درمان آن اقدام کنید.

    • میزان درصد دهیدراتاسیون: علائم بالینی
    • ۵ درصد : اسهال بدون علائم
    • ۷ درصد: فرورقتگی جزئی چشم، از بین رفتن کشسانی پوست،گوساله هنوز مکش انجام می دهد.
    • ۹ درصد: فرورفتگی چشم، برگشت کند پوست به حالت صاف بعد از کشیدن پوست، لثه ها چسبناک، گوساله بی حال
    • ۱۲ درصد: فرورفتگی شدید چشم، عدم برگشت پوست به حالت نرمال بعد از کشیدن پوست، گوساله قادر به ایستادن نیست و مکش انجام نمیدهد.

    در صورتی که دهیدراتاسیون ۵ درصد باشد باید از محلولهای خوراکی برای رفع آن استفاده کنید. در حیوانی که ۱۰ % دهیدراتاسیون دارد میزان ۲۰ میلی اکی والانت بیکربنات به ازاری هر کیلوگرم وزن بدن دارد . بنابراین طبق محاسبات این حیوان به ۲۵٫۲ گرم بیکربنات نیاز دارد.

    روش های درمان اسهال در گوساله ها

    • استفاده از شیر که با محلول های ORS جایگزین شود.
    • استفاده از داروهای وقفه دهنده حرکات روده در درمان اسهال
    • استفاده از داروهای جاذب و محافظت کننده GI
    • استفاده از آنتی بیوتیک ها
    • استفاده از ضد التهاب ها و مسکن ها
    • استفاده از ویتامین B و ویتامین های محلول در چربی