گوسفند نژاد زل ایرانی

گوسفند نژاد زل یکی از نژادهای کم‌ نظیر ایرانی با جثه‌ای کوچک و وزن سبک عمدتاً در استان‌ های مازندران و گلستان پرورش داده می‌شود. این نژاد، تنها گونه بدون دنبه در کشور است و ویژگی اصلی آن، داشتن دنبالچه کوتاه و دم حاوی هفت مهره به جای دنبه می‌باشد. زل شمالی به عنوان نژاد گوشتی مطرح است؛ درصد گوشت لخم در لاشه آن از سایر نژادها مطلوب‌ تر بوده و به همین دلیل از جایگاه ویژه‌ای میان دامداران برخوردار است.

قابلیت تحمل بالا در برابر رطوبت، شرایط سخت جوی و کم‌ توقعی در تغذیه، این نژاد را به گزینه‌ای مناسب برای مناطق شمالی کشور تبدیل کرده است. گوسفند زل توانایی تولید مثل خارج از فصل را داراست، که مزیتی مهم برای توسعه گله و افزایش بازده تولیدی به حساب می‌آید.

جمعیت تقریبی دو میلیون راس از این نژاد در ایران، از اهمیت اقتصادی و صنعتی آن حکایت دارد. هدف اصلی و مهم فروش انواع گوسفند زنده، تأمین گوشت باکیفیت و افزایش راندمان بره‌زایی است؛ چرا که سطح تولید شیر در زل قابل مقایسه با نژادهای شیری نیست. ترکیب ویژگی‌ های فیزیولوژیک، مقاومت و سوددهی بالا، گوسفند نژاد زل را به انتخابی هوشمندانه برای دامپروری صنعتی و سنتی تبدیل کرده است.

تاریخچه گوسفند نژاد زل

گوسفند نژاد زل ژنتیک و مشخصات خاصی را داراست و در این راستا برخی از محققان، این نژاد را به عنوان حد فاصلی بین گوسفندان وحشی و اهلی در نظر می گیرند و دسته بندی می کنند.یک نظریه وجود دارد که نژاد زل را فرزندان مستقیم گوسفندانی می داند که هزاران سال پیش مردم آریایی در ایران پرورش می دادند و به خاطر این موضوع،آن گوسفندان را نیز آریایی نام گذاری کرده اند.

از سال ها پیش، گوسفندان نژاد زل در مازندران و برخی از مناطق استان گلستان در شمال ایران (منطقه ای معتدل و سرسبز که از شمال با دریای خزر و از جنوب با رشته کوه های البرز احاطه شده است) پرورش داده می شده اند. با توجه به آب و هوای معتدل و موقعیت های جغرافیایی این منطقه که بیشتر کوه و دشت آن را پوشانده است و جمعیت زیادی از روستاها، گوسفند نژاد زل را در جنگل ها و چراگاه های مجاور پرورش می دادند.

آنها همچنین پس از برداشت محصولات صیفی (مانند کشت برنج و سویا) در مناطق جلگه ای، به پرورش گوسفندان نیز می پرداخته اند.در راستای پرورش این نژاد روستاییان به پرورش مراتع پاییزی مانند شبدر و جو یا علوفه گندم برای چرای گله هایشان پراخته اند.

جدول ویژگی‌ های ظاهری و فیزیکی گوسفند زل

ویژگی ها	توضیحات تخصصی
دمبه دام	دم کوتاه و باریک با طول تقریبی ده تا دوازده سانتی متر که از هفت مهره استخوانی تشکیل شده است.
میزان پشم	بدن کاملاً پشمی اما حجم پشم کم است و اقتصادی برای تولید پشم نیست.
اندام	اندام‌ های بلند و ظریف با وزن پایین و مقاومت بالا برای زیست در مناطق کوهستانی و سردسیر.
رنگ	طیف رنگ از سفید، سیاه، قهوه ای روشن و تیره، خاکستری و نخودی با احتمال حضور لکه رنگی روی سر یا اندام‌ها.
بدون پشم بودن	صورت و پاها کاملاً بدون پشم و پوشش هستند.
وضعیت شاخ	قوچ‌ ها شاخ ضخیم و چرخان دارند. میش‌ها عموماً بدون شاخ اما گاهی شاخ کوچک دارند.
سازگاری با محیط	مقاومت کم‌نظیر در برابر رطوبت، سرما و شرایط سخت آب‌ و هوایی؛ مناسب مناطق شمال کشور.

دلایل پرورش گوسفند نژاد زل

گوسفند نژاد زل به دلیل ویژگی‌ های متعدد و منحصربه‌فرد خود، گزینه‌ ای قابل توجه برای دامداران ایرانی محسوب می‌شود. مهمترین علت توجه به پرورش این نژاد، بهره‌ وری بالا در تولید گوشت لخم و خوش‌ طعم است؛ گوشت زل شمالی به نرمی، طعم‌ پذیری و مزه مطلوب بین مصرف‌کنندگان معروف است. علاوه‌ بر‌ این، تولید شیر این نژاد نیز اگرچه از نظر حجم کمتر از نژادهای شیری است، اما کیفیت شیر تولیدی مطلوب بوده و میتواند بخشی از نیازهای محلی را پوشش دهد.

از لحاظ شاخص‌ های فیزیکی، وزن یک میش بالغ زل معمولاً بین 35 تا 45 کیلوگرم و وزن قوچ‌های بالغ قریب به 50 تا 65 کیلوگرم است؛ این اعداد، نشانگر ساختار بدنی مناسب نژاد زل برای تولید گوشت با روند رشدی بهینه هستند. وزن بره در زمان تولد حدود 3 تا 3.5 کیلوگرم بوده و افزایش وزن روزانه بره‌ها به طور میانگین 170 گرم است که برای پرواربندی بسیار ایده‌آل محسوب می‌شود.

تولید سالانه پشم گوسفند نژاد زل به حدود 1.7 کیلوگرم محدود می‌شود، موضوعی که دلیل عدم استفاده زل در صنعت پشم را توضیح می‌دهد. طول دوره بارداری در این گوسفند شمالی نزدیک به پنج ماه بوده و نرخ دوقلوزایی متوسط حدود 15 درصد است. این ویژگی موجب می‌شود نژاد زل در رده نژادهای چندقلوزا و سودده قرار گیرد.

قیمت گوسفندان نژاد زل

قیمت‌ گذاری گوسفند نژاد زل همواره موضوعی حساس و متأثر از عوامل متعدد زیستی، اقتصادی و بازار است. این نژاد که به دلیل مقاومت ژنتیکی، گوشت باکیفیت و قابلیت سازگاری با اقلیم شمال ایران شهرت دارد، بازه قیمتی خاصی را تجربه می‌کند. مهم‌ترین عامل، وزن زنده حیوان در زمان فروش است؛ هرچه گوسفند بالغ‌تر و سنگین‌تر باشد، به‌طور طبیعی ارزش بیشتری خواهد داشت. در حال حاضر، قیمت هر کیلوگرم گوسفند زل زنده، بسته به شرایط عرضه و تقاضا، 300 تا 320 هزار تومان برآورد می‌شود.

کیفیت گوشت و میزان چربی کم این نژاد، عامل مهم دیگری برای تعیین ارزش نهایی محسوب می‌شود. سلامت دام و تغذیه اصولی هم نقش کلیدی دارد؛ دام‌هایی که زیر نظر دامپزشک پرورش یافته‌اند یا علائم سلامتی عمومی دارند، معمولا با قیمت بالاتری عرضه می‌شوند. شرایط بازار، مانند نوسانات فصلی در مناسبت‌های مذهبی، و هزینه حمل‌ونقل، نیز بر قیمت تأثیرگذارند.

افزون بر این، محل پرورش و سابقه گله‌ دار هم در اعتماد خریداران مؤثر است؛ دام‌ هایی ‌که از مراکز معتبر شمال کشور عرضه می‌شوند، اغلب ‌ارزش افزوده بالاتری دارند. در نهایت، شفافیت معاملات و وجود گواهی سلامت، خیال خریدار را از اصالت و سلامت گوسفند نژال زل آسوده می‌سازد و رقابت سالمتر قیمتی را رقم می‌زند.

تولید مثل و جفت گیری گوسفند زل

تولید مثل دو فصلی: نژاد زل قادر است در پاییز و بهار جفتگیری و بره‌ زایی کند، بنابراین بره‌ زایی سریع و خارج از فصل در این نژاد کاملاً امکان‌پذیر است.

دوره شیردهی: هر میش زل تا 4 ماه پس از زایمان شیر میدهد و طی این مدت حدود 60 تا 65 لیتر شیر تولید می‌کند.

مقاومت محیطی و بیماری‌ ها: زل به دلیل مقاومت در برابر بیماری‌ ها و انگل‌ های رایج، نگهداری کم‌ هزینه و با تلفات پایین برای دامداران شمال کشور دارد.

شاخص‌ های باروری: در شرایط سنتی و طبیعی، نرخ باروری بین 70 تا 80 درصد گزارش شده و با بهبود شرایط، این رقم افزایش می‌یابد.

دوقلوزایی: نرخ دوقلوزایی طبیعی زل حدود 5 درصد است و با تکنیک‌ های تغذیه مانند فلاشینگ تا 20 درصد قابل ارتقاست.

زنده‌ مانی بره‌ها: میزان بقای بره‌ های متولد شده بالا بوده و سخت‌زایی در میش‌های زل به ندرت دیده می‌شود. وزن پایین بره‌ها یکی از علل اصلی این موضوع است.

آبستنی خارج از فصل: زل قابلیت تولید مثل و فحلی خارج از فصل جفتگیری را دارد؛ تا 80 درصد میش‌ ها خارج از بازه طبیعی آبستن می‌شوند.

شیر و گوشت: تولید شیر گوسفند طی دوره چهارماهه بین 40 تا 70 لیتر و با چربی و پروتئین بیش از 4 درصد است که عمدتاً صرف تغذیه بره‌ ها می‌شود. نژاد زل از نظر تولید گوشت هم جایگاه ویژه‌ای دارد و گوشت آن لذیذ و خوش‌ خوراک است.

نتیجه گیری

در این محتوا سعی شده است تمامی ویژگی ها و مشخصات گوسفند نژاد زل بررسی شود تا اگر قصد در پرورش و یا خرید گوسفند زنده از این نوع نژاد ایرانی را دارید میتوانید با همکاران ما در مجموعه فروش دام زنده قائم در ارتباط باشید.

سوالات رایج